Nieuwe woonzorginitiatieven voor senioren nodig

De animo van senioren om net als vroeger in een bejaardencentrum te wonen is al jaren sterk tanende. Waar wel veel behoefte aan is zijn appartementen en ook wel patiowoningen voor ouderen. Het liefst in kleinschalige projecten waarbij ook zorg en ondersteuning mogelijk is zodra daar behoefte aan is. Wat is er nodig om snel over meer geschikte woningen voor senioren te kunnen beschikken? Tijdens de bijeenkomst Nieuwe Woonzorginitiatieven voor ouderen op de Dag van de Projectontwikkeling probeerden de sprekers en deelnemers in de zaal antwoord te geven op deze vraag. “Initiatiefnemers van projecten en gemeenten moeten echt haast maken. We worden allemaal snel ouder en de woningnood is nu al hoog.”

Er zijn initiatieven, maar bij lange na nog niet voldoende om aan de vraag naar toekomstbestendige woningen voor senioren te voldoen. De opgave is dan ook gigantisch. De vergrijzing en een groeiend aantal ouderen dat zelfstandig thuis wil blijven wonen – iets wat de overheid ook graag ziet – vragen om actie. De overheid introduceerde in 2018 het Pact voor de Ouderenzorg met daarin aandacht voor drie dingen: Langer Thuis, Een tegen eenzaamheid en Thuis in het verpleegtehuis. Platform31, een landelijke kennisorganisatie op het gebied van stad en regio, en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), onderdeel van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, legden tijdens de bijeenkomst de focus op Langer Thuis.

Diversiteit

Het is overduidelijk de vraag van ouderen naar een geschikte woning sterk zal toenemen de komende jaren. Het aantal 75-plussers zal in de periode tot 2020 oplopen naar 2,1 miljoen tegen 1,3 miljoen nu. Los van de sterk toenemende doelgroep en daarmee samenhangend de vraag naar levensloopbestendige woningen, zijn er nog een paar opgaven, volgens Frank van der Voort van RVO. Hij noemt onder andere diversiteit. Barbara van Straaten van Platform31 vult aan dat het aandeel niet-westerse oudere migranten zal verdubbelen in de periode tot 2030 naar ongeveer 95 duizend.

Dé senior bestaat niet

Als we kijken naar de senior van nu en die vergelijken met de senior van de toekomst dan zal ook het aandeel alleenstaande 75-plussers fiks toenemen. Punt is volgens Barbara van Straaten verder dat senioren straks minder dan nu kunnen terugvallen op kinderen, omdat de kinderloosheid toeneemt. Het aandeel 75-plussers stijgt de komende jaren vooral in krimpgebieden en in landelijke regio’s. En ze noemt het inkomen van senioren als iets om rekening mee te houden. De senior van nu heeft vaker een hoger inkomen, maar er is sprake van een toename van groepen met een laag inkomen. “Het wordt kortom een meer diverse groep. Dé senior bestaat niet.”

Geclusterde woonzorgvormen

Onderzoek heeft onder andere uitgewezen dat er vooral behoefte is aan meer geclusterde woonzorgvormen voor ouderen. Het gaat dan om iets tussen de zelfstandige woning en het verpleeghuis in. “Wel samen, maar niet ziekenhuisachtig”, volgens Barbara van Straaten. Senioren willen niet geassocieerd worden met bejaarden. Ook de nabijheid van voorzieningen is belangrijk voor deze doelgroep. Ze noemt het een woonomgeving met een triple A: arts, apotheek en Aldi/Albert Heijn. Veiligheid speelt een belangrijke rol. Kleinschaligheid ook en wonen in een bekende omgeving omdat senioren daar een sociaal netwerk hebben. “Ze zijn niet geneigd om naar een plek buiten de eigen stad of dorp te verhuizen.”

Sociale cohesie

Er moet ruimte zijn voor ontmoeting en senioren moeten zich in de nieuwe woonomgeving vrij, maar ook verbonden voelen. “Er is behoefte aan sociale cohesie. Ze hebben privacy nodig, maar ook hebben ze behoefte aan gemeenschappelijke ruimtes waar ze gezamenlijke activiteiten kunnen ondernemen.”

Mooi voorbeeld: De Knarrenhof

Er zijn overigens prachtige voorbeelden van projecten voor senioren. In Zwolle is een project met de naam Knarrenhof: bedoeld voor mensen van 19 tot 90 jaar staat op de website van deze landelijke stichting. Het is een combinatie van de hofjes van vroeger met het gemak van nu. Dit initiatief , een combinatie van huur- en koopwoningen, krijgt een vervolg op andere plekken. Er zijn er al een aantal in voorbereiding. Frank van der Voort vertelt dat hij bijna dagelijks telefoontjes krijgt van senioren die interesse hebben om in een vergelijkbaar project te gaan wonen. “Ze zijn razend enthousiast over dit soort wooninitiatieven. Wat ze aanspreekt het is het nabuurschap. Ze hebben in het geval van de Knarrenhof een eigen terras, maar ook een gemeenschappelijke tuin en een gemeenschappelijke ruimte.”

En andere initiatieven

Ook ParkEntree in Schiedam van ontwikkelaar Blauwhoed kwam als voorbeeld voorbij tijdens de presentatie. Het gaat hier om een complex met huur- en koopwoningen. Genieten, ontplooien en verbinden, staat op de website van dit project. Het is bedoeld voor vitale en actieve senioren. In Austerlitz, nabij Utrecht, komt dankzij een burgerinitiatief een wooncomplex in het centrum van het dorp zodat ouderen in het dorp kunnen blijven wonen en niet naar Zeist of een andere gemeente hoeven verhuizen. Als laatste voorbeeld noemt Barbara van Straaten CPO Asperen. Hier besloot een groep burgers met elkaar een woonwijk te ontwikkelen. De bewoners treden op als ontwikkelaar.

Behoefte aan meer locaties

Het grote knelpunt is volgens Frank van der Voort de beschikbaarheid van locaties. De grondwaarde vormt één van de belemmeringen als het gaat om de ontwikkeling van seniorenwoningen. Een belangrijk punt nu de grondprijzen enorm omhoog zijn gegaan. De reden van de lagere grondwaarde? “De dichtheid ten opzichte van andere woningen is minder en de bouwkosten van seniorenwoningen zijn hoger. Het betekent dus ook minder woningen op eenzelfde stuk grond.”
Dezelfde overweging speelt als ontwikkelaars de keuze moeten maken tussen het bouwen van een appartementencomplex of een reeks patiowoningen voor senioren. Bij een patiowoning is meer grond nodig per woning en dit maakt het duurder.

Stimuleringsregeling Wonen en Zorg

Projecten zoals in Austerlitz, Zwolle, Schiedam en Asperen maken duidelijk dat er aandacht is voor senioren en dat er stapsgewijs meer initiatieven van de grond komen. Maar er is meer nodig. De overheid heeft om deze reden de Stimuleringsregeling Wonen en Zorg in het leven geroepen. De regeling moet sociale ondernemers en burgerinitiatieven (een groep toekomstige bewoners die samen een woonproject van de grond tillen) vooruit helpen. Ze kunnen subsidie aanvragen bij RVO.

Foto: ParkEntree (Blauwhoed)