De natuur heeft de mensheid niet nodig. Wij hebben de natuur nodig. Natuurinclusief bouwen is de beste manier om mee te bewegen met de gevolgen van klimaatverandering, aldus Jan Willem Burgmans (bouwer Heijmans): “Er is een enorme natuurlijke dynamiek gaande. Wij moeten meeveranderen.”
Jan Willen Burgmans is senior adviseur Landschap en Ecologie bij Heijmans. Een vreemde eend in de bijt van de bouwwereld? Heijmans is één van de weinige bouwbedrijven met ecologen in vaste dienst. “Alleen door samenwerking tussen bouwers en ecologen is meerwaarde te behalen”, vindt Jan Willem. Het is zijn missie om elke bouwlocatie achter te laten met een grotere biodiversiteit. Dus niet slechts bouwen en daarbij de natuur ontzien, maar bouwen en daarmee de natuur verbeteren.
Oplossingen vanuit de natuur
In de afgelopen honderd jaar is de soortenrijkdom gehalveerd. Het klimaat verandert merkbaar. In ons land leidt dat onder meer tot hittestress, wateroverlast en perioden met droogte. Jan Willem: “Ik verbaas me over de manier waarop in de bouw hierop wordt gereageerd. We proberen ons te wapenen door steeds meer technieken en installaties toe te passen. Ik denk in oplossingen vanuit de natuur.”
Energievoorziening
Jan Willem verbaast zich ook over de enorme focus van de bouwsector op het thema energie. “Als je bedenkt dat de zon duizenden keren meer energie naar de aarde stuurt dan de mensheid gebruikt, kan dat niet het grootste probleem zijn. Energetisch is de aarde een open systeem dat continu nieuwe input krijgt. Voor materialen is de aarde een gesloten kringloop. Onze grondstoffen raken ooit op. Materialisatie moet daarom veel meer aandacht krijgen. Cruciale bouwstenen voor een gezonde leefomgeving zijn klimaat en biodiversiteit. Daarbij gaat het bovendien vaak niet om individuele woningen, terwijl bouwers zich daar juist sterk op richten.”
Profiteer van de natuur
Jan Willem zoekt naar manieren om van de natuur te profiteren. “In de gebouwde omgeving moeten we mee veranderen en daarvoor moeten we leren kijken door een andere bril.” Volgens Jan Willem hoeven de bouw en de natuur niet elkaars tegenpolen te zijn. Overal liggen kansen. Eenvoudige ingrepen zijn bloemrijke bermen, groene daken en nestkastjes in gevels. Op het schaalniveau van wijken en steden gaat het om goed ontworpen en ingerichte groenstructuren. “Waarom worden nieuwbouwwoningen opgeleverd met wit zand in de tuin? Dat is een uitnodiging voor terrasverharding. Je kunt de woning beter opleveren met 80 cm teelaarde. Dat maakt het aanleggen van groen makkelijker en het aanleggen van terrasverharding juist lastiger. Probleem is, dat we niet gewend zijn aan een beetje rommel. Dat levert spanning op.”
Bomen verrichten wonderen
Bomen zijn in een gezonde leefomgeving onmisbaar. Eén boom zorgt voor evenveel verkoeling als tien airco’s. Daarnaast is een boom de woning voor honderden insectensoorten, een buffer van water, een filter van fijnstof en een producent van zuurstof. En in sociaal opzicht is een goeie boom een speelgelegenheid voor kinderen en een landmark die de leefomgeving herkenning geeft. Een loofboom kan perfect zijn om hittestress in huis tegen te gaan: de zomerzon wordt tegengehouden, terwijl de winterzon vrolijk naar binnen schijnt omdat de boom dan zijn blaadjes kwijt is. Het is een perfect systeem om de temperatuur in huis te regelen. Ook hier spelen gevoeligheden ons parten, denkt Jan Willem: “Bij een boom denken veel mensen allereerst aan de belemmering van hun vrije uitzicht.”
Vertical, Amsterdam Sloterdijk
Waar natuurinclusief bouwen toe kan leiden is te zien in het wooncomplex Vertical in Sloterdijk. Het is een project van Heijmans: een woongebouw met 144 appartementen en maisonnettes van klein tot XXXL. Het gebouw gebruikt de zon, de wind en slaat warmte en koude op in de grond. Regenwater en warm water worden optimaal (her)gebruikt. Groene gevels en tuinen bieden ruimte voor flora en fauna. Jan Willem: “Groen is niet meer alleen op het maaiveld te vinden. Je vindt het op verschillende hoogtes. Hoogbouw met alleen maar beton is ‘no-go’.”
Europees Medicijnagentschap
Een ander voorbeeld van natuurinclusief bouwen is de nieuwbouw van het Europees Medicijnagentschap aan de Zuidas. In het ontwerp is een gebouwhoog atrium opgenomen. Hier komt een groene wand die het binnenklimaat ondersteunt. Jan Willem: “Planten filteren fijnstof. En de bladeren vervangen zichzelf. Er worden nu ook planten gekweekt die extra goed fijnstof filteren.”
Op dak komt een buffer voor regenwater waarmee de planten worden gevoed. “De buffer wordt gestuurd met een regenapp. Vóór een bui gaan de kleppen open en stroomt de buffer langzaam leeg. Daarna wordt verse regen opgevangen.”
Gebouwde omgeving verweven met natuur
Te lang hebben ecologen en bouwers met hun rug naar elkaar toe gestaan. Dan verdwijnt natuur waar gebouwen verschijnen. Bij natuurinclusief bouwen gaat het erom de gebouwde omgeving en de natuur te verweven, zegt Jan Willem: “Het gaat niet om natuurcompensatie maar om natuurverrijking. En dat doen we niet voor het goede doel, maar omdat het goed is voor een gezonde leefomgeving, zowel binnen als buiten. We doen het om onze eigen toekomst zeker te stellen.”
Dit verslag verscheen eerder op www.lente-akkoord.nl
