Groene woontorens geven biodiversiteit een boost

De bouw is net begonnen. In Amsterdam Sloterdijk-Centrum verrijst Amsterdam VERTICAL, een nieuwbouwproject bestaande uit een tweetal woontorens en laagbouw in het middengebied, met daktuinen en veel verticaal groen. VERTICAL is de verbinder in het groene landschap ten westen en oosten van Sloterdijk-Centrum, volgens Fred Booy van DS Landschapsarchitecten. Hij voelt zich een pionier. Ook al ging de Italiaanse architect Stefano Boeri hem voor met de twee groene woontorens in Milaan. Deze gebouwen met een hoogte van 111 en 76 meter werden in 2014 opgeleverd. “Toen ik voor het eerst over het Bosco Verticale hoorde, geloofde ik het niet. Het geloof is aan het groeien. Je leert van elkaar, maar het is nog wel pionieren.”

Het succes van Bosco Verticale inspireerde andere architecten en ontwikkelaars. Ook in Nederland. Los van VERTICAL in Amsterdam staan er nog een paar groene hoogbouwprojecten op stapel: de 70-meter hoge Trudo Toren in Eindhoven en Wonderwoods in Utrecht, twee woontorens van 73 en 105 meter hoog die samen een verticaal bos vormen.

Groene zone

Het initiatief voor de bouw van VERTICAL komt van Heijmans. Het idee is om in Sloterdijk-Centrum de groene long die van Halfweg tot Amsterdam-Centrum liep te herstellen door de “Brettenzone” aan de westzijde te verbinden met het Westerpark, iets verderop in de hoofdstad nabij het IJ. Dat gebeurt in de basis door de Brettenzone als een kleed door de trekken over de lagere daken van VERTICAL, het “Brettenkleed”. Daar boven is de lage toren gericht op het huisvesten van vogels en vleermuizen en de hoge toren kent diverse varianties in geveltuinen. Eigenlijk ontstaat er zo een groene strook van het IJ naar zee, meent Fred Booy van DS Landschapsarchitecten. Sloterdijk met veel kantoren en beton vormde een blokkade in dit geheel. Dankzij onder meer VERTICAL komt hier verandering in en wordt de biodiversiteit in het gebied aanmerkelijk vergroot. Als alles volgens plan verloopt, zijn de eerste woningen in VERTICAL in de tweede helft van 2022 gereed.

De verschillen

Fred Booy van DS Landschapsarchitecten verdiept zich al enige tijd in wat er mogelijk is op en rond VERTICAL en wat de beste keuzes zijn. Geen bomen op de hoogste toren, want dat is daar geen optie. Het Nederlandse klimaat is anders dan het Italiaanse “In Italië is sprake van een mild landklimaat, waar het zelden vriest en weinig waait. Het grootste probleem hier is de wind.”

Flora en fauna

De keuzes wat voor groen er moet komen, zijn grotendeels gemaakt. VERTICAL moet duidelijk meer zijn dan begroeiing tegen de gevel. Los van de muurbeplanting, komen er daktuinen, nestkasten en geveltuinen. Iedere woonlaag in de hoge toren krijgt een unieke samenstelling van beplanting. Er zijn verschillende thema’s die per woonlaag aan de orde kunnen komen: boerderij, moestuin, duin, polder, houthakbos, volkstuin en de Bretten. Het zijn volgens de landschapsarchitect vrij gewone, liefst inheemse, planten die aan, op en rond de twee gebouwen komen: onder andere heesters, grassen, varens en bollen. “We willen bereiken dat gewone dieren hierop afkomen. Dat is goed voor de biodiversiteit.” Hij denkt daarbij aan insecten, vogels waaronder zeker ook trekvogels, bijen, vlinders en vleermuizen. Er komen ook nestkasjes in de gevels. “Laat die twee torens hun werk maar doen.”

Amsterdam Rainproof

De gebouwde omgeving gaat op een speciale manier iets toevoegen aan de stad. Daar is Fred Booy zeker van. Het is genieten voor de bewoners. Ze zitten straks op bijvoorbeeld tien hoog met beplanting voor het raam. Maar Heijmans en de vijf architectenbureaus die bij dit project betrokken zijn, willen ze nog iets anders bereiken. Plannenmakers zoals DS Landschapsarchitecten worden geholpen door het platform Amsterdam Rainproof. “Dat is een eis vanuit Waternet dat bij alle ontwikkelingen aan waterberging wordt gedaan. Amsterdam is één van de weinige steden die deze keiharde eis oplegt aan toekomstige eigenaren van gebouwen.”

Waterberging

In een brochure van de landschapsarchitect over VERTICAL staat dat het project heel veel regenwater per jaar kan bergen. Hij legt uit dat het om een systeem met kratten op de dakbedekking gaat die centimeters water kunnen vasthouden in combinatie met een smartflowsystem. De kratten met water zorgen voor de bewatering van het groen op de daken en rond de gevel. “De kratten worden geleegd als er een stortbui aan komt zodat er opnieuw water opgevangen kan worden tijdens de regen, en het riool op zo’n piekmoment niet belast wordt.”

Minder last van de hitte

Een andere plus is dat de begroeiing (en de waterberging) in de zomer zorgt voor lagere temperaturen in het gebouw. Dat kan volgens Fred Booy op zomerse dagen zo maar 4 tot 6 graden schelen. En in de winter kan de zon wel op de gevel schijnen, omdat de begroeiing dan minder is. Mooi is het ook dat de planten CO2 opnemen en fijnstof opvangen. “Beplanting op en rond de gevels heeft alleen maar voordelen. Maar we doen wel iets nieuws en dat maakt het ook spannend.”

Het aanplanten

Ook al is de bouw van VERTICAL begonnen en zijn de plannen voor de beplanting grotendeels rond, Fred Booy kan samen met zijn team en de betrokken hoveniersbedrijven pas echt aan de slag als de lage en de hoge toren klaar zijn. “De bakken met geveltuinen aan de hoge toren worden van te voren al wel ingeplant. Ik hoop dat ze snel goed aan slaan, zodat als er een storm opsteekt de wind niet veel grip op de planten heeft.” Waar nodig worden al spandraden aangebracht om het groen te begeleiden.

Stad van de toekomst

Ook al was er in 2014 vooral sprake van ongeloof bij Fred Booy toen hij over de verticale tuin in Milaan hoorde, hij is nu om. Het is nog wel zoeken welke planten het meest geschikt zijn. Hoe deze aanpak het beste werkt. “Maar ik heb er van geleerd dat je meer mag en kan uitproberen. Consumenten willen het graag en ik denk dat iedereen die de komende jaren een appartementencomplex neerzet waar geen planten op zitten, niet goed heeft opgelet.”