Een huis dat de bewoners snapt

Ze bedacht een woonconcept voor senioren dat ze een meevoelende of empathische woonomgeving noemt en ze ontwikkelde een loopband die dienst kan doen als lift voor mensen die moeite hebben met traplopen. Volgens Masi Mohammadi, hoogleraar aan de TU Eindhoven, moet techniek niet alleen slim zijn, maar ook sociaal. “Wat we nodig hebben is een huis dat de bewoner snapt.”

We leven langer en dit vraagt om andere oplossingen en nieuwe technieken rondom wonen. Volgens het CBS is de levensverwachting van 65-jarigen sinds 1950 flink toegenomen: destijds leefden 65-jarigen nog 14,3 jaar, in 2017 was dat 19,9 jaar en in 2024 komt daar volgens de prognose nog eens driekwart jaar bij. Tel daarbij op het beleid van de Nederlandse overheid dat erop gericht dat senioren langer – zo lang mogelijk eigenlijk – zelfstandig blijven wonen en het is duidelijk dat we voor een grote uitdaging staan. Volgens schattingen zijn er in 2030 ongeveer 4,2 miljoen 65-plussers, bijna een kwart van de totale bevolking.

Meer variatie en keuze tussen stad en platteland

Er is uiteraard geen eenduidig antwoord te geven op de vraag hoe 65-plussers straks wonen. Masi Mohammadi dringt aan op een gevarieerd aanbod. De groep is heel divers, de wensen lopen uiteen en daarnaast speelt vitaliteit en gezondheid een rol. Iets anders wat speelt is de keuze om in de stad te wonen versus het platteland: er is enerzijds sprake van een trek naar de stad, senioren die dicht bij voorzieningen willen wonen, en anderzijds is er ook een groep die juist kiest voor landelijk wonen. Het is net als met de keuze voor een bepaalde auto: de een rijdt graag in een sportauto en de ander juist in een model met een hoge instap.

Nieuwe woonvormen

Het is een duidelijke trend dat er sprake is van steeds meer eigen inbreng van 65-plussers. De groep wordt steeds mondiger. Masi Mohammadi noemt co-creatie waarin bewoners een samenwerking aangaan met bijvoorbeeld een projectontwikkelaar. Er is ook sprake van bottom-up initiatieven waarbij de eigen inbreng een rol speelt. Senioren die bijvoorbeeld besluiten samen met anderen een nieuwe woonvorm op te starten.

Voorkomt sociaal isolement

Ze kent een concreet voorbeeld waarbij de bewoner van een boerderij in de Achterhoek besloot om de boerderij waar hij al jaren woont te gaan delen: iedere bewoner krijgt zijn eigen woonruimte. Wat gedeeld wordt is het erf. Het bij elkaar in de buurt wonen en delen van het erf voorkomt een sociale isolement. Juist op het platteland kan dit een mooie uitkomst bieden. “Wij hebben met de bank en de gemeente en zelfs met de provincie aan tafel gezeten om te onderzoeken waar de kansen lagen en waar de beperkingen, nadat de eigenaar ons had benaderd.”

Rijtjeshuis dat voor iemand kan zorgen

Los van de maatschappelijke en sociale veranderingen in de samenleving zijn vooral technologische ontwikkelingen van groot belang voor senioren. Bijvoorbeeld een gewone rijtjeswoning die omgetoverd kan worden tot een huis dat voor iemand kan zorgen. Dat kan opgaan voor zowel een bestaande woning als voor nieuwbouw. Slimme sensoren in de muren en vloeren helpen de bewoners. “De techniek moet kunnen begrijpen wat je als bewoner nodig hebt.”

Pilots in woonzorgcentra

Het zoeken naar oplossingen om senioren op een fijne manier langer zelfstandig te kunnen laten wonen, is een belangrijke drijfveer voor de hoogleraar. Zo is ze stimulator achter een achttal pilots: onder andere in Arnhem en Roermond. In acht woonzorgcentra wordt de empathische woning getest. Het experiment begon ongeveer twee jaar geleden. De techniek stimuleert de bewoners om in beweging te komen.

Tuin in huis

Slimme technieken moeten de bewoners ook aansporen om in contact te blijven met de buitenwereld. En wat te denken van een het aanbrengen van eetbare elementen in huis voor iemand die van tuinieren houdt maar daar door lichamelijke beperkingen niet meer aan toe komt. Kruiden en aardbeien kunnen net zo goed een plek krijgen in de woning. Het kan bovendien een extra stimulans zijn om te eten door de geur die er vanaf komt. Ondervoeding is een probleem dat regelmatig aan de orde is bij ouderen.

Geen interface meer

Volgens de hoogleraar zitten we in een tussenfase als het gaat om de techniek in een rond de woning. Waar we naar toe gaan is een huis zonder interface. De techniek van een noodknop aan een ketting voor het geval een bewoner valt en niet bij de telefoon kan komen noemt ze achterhaald en zal over een paar jaar verdwijnen. Andere oplossingen dienen zich aan. Smart technologie gaat steeds meer een rol spelen. Sensoren moeten aangeven als er iets aan de hand is en bewoners ondersteunen bij hun dagelijkse activiteiten.

Ander soort lift

Masi Mohammadi onderzoekt een reeks aan mogelijkheden voor senioren zodat ze langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Ze geeft het voorbeeld van een door haar ontwikkelde lift die dankzij loopbewegingen van de gebruiker in beweging komt. Het heeft iets van een loopband, ontwikkeld voor senioren (en andere gebruikers) voor wie verticaal bewegen en dus ook traplopen lastig begint te worden. Niet iedereen wil gelijkvloers wonen, is de mening van de hoogleraar aan de TU Eindhoven. Dus waarom niet een simpele oplossing om naar een andere verdieping te komen? Deze oplossing vraagt volgens haar niet veel ruimte. Niet meer dan een gewone trap. “Dat is waar wetenschap over gaat. Eerst bekijken wat het probleem precies is en daarna je creativiteit gebruiken om met goede oplossingen te komen.”