Manieren om oververhitting binnenshuis te voorkomen

Naast warmtevraag in woningen kan er sprake zijn van koudevraag. Steeds meer eigenlijk. De zomers zijn steeds warmer als gevolg van klimaatverandering en de goede isolatie van nieuwbouwhuizen maakt dat de warmte die eenmaal binnen is er lastiger uit kan. Maar er zijn voldoende mogelijkheden om uw nieuwbouwhuis koel te houden. In dit artikel tips voor bouwers én consumenten.

TKI Urban Energy, onderdeel van de Topsector Energie, verzamelde met adviesbureau W/E Adviseurs verschillende technieken om uw (nieuwbouw-) huis te koelen. Pieter Loonen, Innovatieanalist bij TKI Urban Energy, licht de maatregelen toe en vertelt wat al toepasbaar en wat nog in ontwikkeling is. “Voor bestaande bouw en voor nieuwbouw is de uitdaging hetzelfde – als het gaat om het koel houden van de woning op zomerse dagen. Maar bij nieuwbouw is het nog mogelijk om hier rekening mee te houden in het bouwkundig ontwerp.”

De T van Temperatuur en de O van Overschrijding

Voor nieuwbouwhuizen gaan vanaf 1 januari 2021 eisen gelden om oververhitting binnenshuis te voorkomen. De indicator die hiervoor is ontwikkeld heet TOjuli. De T staat voor Temperatuur en de O voor Overschrijding. En juli is normaliter de warmste maand van het jaar. Hoe lager het TOjuli-getal hoe beter (minder kans op oververhitting). De eis is iets waar bouwers en ontwikkelaars rekening mee moeten houden als ze huizen bouwen. Er zijn uiteraard ook maatregelen die u zelf kunt nemen om oververhitting te voorkomen.

Alle maatregelen op een rijtje

Hieronder vindt u de tips van TKI Urban Energy en W/E Adviseurs. De adviezen zijn zo gegroepeerd zodat meteen duidelijk is wie het kan of moet oppakken. Dus wat kan de bouwer/ontwikkelaar doen, wat kunnen consumenten zelf doen en welke maatregelen zijn zowel voor bouwers als consumenten toepasbaar? Plus een paar innovaties die wellicht over een paar jaar een rol kunnen spelen.

De bouwer/ontwikkelaar:

Bouwkundig ontwerp: Een maatregel die goed toepasbaar kan zijn volgens de warmte/koude-expert van TKI Urban Energy is een dakoverstek aan de onderkant van de dakrand. Hierdoor kan de zon (vooral in de zomer) minder makkelijk via de ramen naar binnen schijnen. Een dakoverstek zorgt voor schaduw en dat voorkomt dat er (te veel) zon binnen kan dringen als het hoogzomer is. In de winter staat de zon lager en houdt de dakoverstek de warmte niet of minder tegen. Ook spelen de oriëntatie en grootte van de ramen een rol als het gaat om de hoeveelheid warmte die naar binnen kan.
Spuiventilatie: Bij het ontwerp van een woning is het belangrijk om rekening te houden met de mogelijkheid dat er voldoende warme lucht afgevoerd kan worden en frisse lucht de woning binnen kan komen. Dat kan door gewoon de ramen open te zetten. Maar als het overdag te warm is buiten doet u dat liever ’s nachts, zodra het buiten wat is afgekoeld. Juist dan kan het handig zijn om de beschikking te hebben over roosters. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om ventilatieroosters die boven de ramen zijn aangebracht. Er zijn producten verkrijgbaar als inbraak- en insectenwerende roosters voor ramen en spuiventilatieluiken en/of schuifpuien en dakramen die aan deze voorwaarden voldoen. Het is een energie-passieve oplossing, wat wil zeggen dat het geen energie kost. Lees meer over passieve en actieve maatregelen verderop in dit artikel.
Warmteterugwinning (WTW) bypass: Warmteterugwinning is een methode waarbij warmte uit afvoerlucht wordt hergebruikt. Een standaard WTW (zonder bypass) wordt in de winter gebruikt om voorverwarmde lucht het huis in te krijgen en daarbij zo min mogelijk energie te verliezen. In de zomer werkt dit principe juist omgekeerd. Wanneer bij hoge temperaturen de ramen worden geopend voor ventilatie, komt warme lucht naar binnen. In de zomer kan een WTW er dan juist voor zorgen dat de toevoerlucht van buiten wordt afgekoeld met behulp van de koelere lucht van binnen. Dit is overdag ideaal. Als ’s nachts de buitentemperatuur lager is dan binnen dan gaat de bypass open (ook wel zomerbypass genoemd). De koelere lucht van buiten stroomt dan niet langs de warmtewisselaar en wordt niet opgewarmd door de afgevoerde warme binnenlucht. Een prima systeem volgens de warmte/koude expert. Veel moderne WTW-systemen hebben standaard een bypass.
Warmtepomp voor koeling: Een standaard warmtepomp kan zorgen voor verwarming van uw huis én voor koeling. Bij warmtepompen met bodem of grondwater als bron, wordt de koude direct uit de bron gebruikt. Deze methode is (los van de kosten voor de apparatuur) bijna gratis. Een bodemwarmtepomp gebruikt alleen wat energie voor het rondpompen van een beetje water, volgens Pieter Loonen. Bij warmtepompen met buitenlucht als bron (lucht/water warmtepompen) wekt de warmtepomp actief koude op. De warmtepomp onttrekt warmte aan het gebouw en geeft die warmte af aan de buitenlucht. De opbrengst bij deze koelmethode is te vergelijken met wat een airco oplevert. Maar belangrijk voordeel van warmtepompen is dan de koude wordt afgegeven door koud water in het warmtesysteem (vloerverwarming of radiatoren), terwijl airco’s koude lucht inblazen.

Zowel bouwers als bewoners

Zonwerend glas: Zonwerende beglazing vermindert de warmte die naar binnen kan. Het voordeel van zonwerend glas is dat het altijd werkt. U hoeft er niets voor te doen en het is anders dan bij buitenzonwering niet gevoelig voor storm. Het nadeel is echter dat het altijd werkt en dus ook de winter (als u waarschijnlijk juist meer zonlicht in huis wilt hebben). Het wordt veel bij kantoren toegepast, volgens de expert, maar niet zo vaak bij woningen. “Maar u kunt er als bewoner altijd voor kiezen om ander glas te nemen.”
Zonwering: Dit zorgt niet voor koeling, maar kan wel warmte tegenhouden. Als u een nieuwbouwhuis koopt waarbij geen zonwering is opgenomen in de plannen, kan het handig zijn om in ieder geval te kiezen voor technische aanpassingen aan de woning, zodat op een later tijdstip alsnog op een simpele manier zonwerking aangebracht kan worden.
Groen in de gebouwde omgeving: Meer groen rond de woning of bijvoorbeeld op het dak of gevel van uw (nieuwbouw-) appartement of huis is een effectieve maatregel tegen oververhitting. Steeds meer bouwers hebben hier oog voor. Maar u kunt er ook zelf voor kiezen om (meer) groen aan te brengen rond de woning. Een boom zorgt voor schaduw en het aanbrengen van een laagje sedum op het dak van uw huis met bijvoorbeeld vetplantjes vraagt weinig onderhoud, maar nog altijd meer dan een gewoon dak van u zou vragen, volgens Pieter Loonen. Het mooie is wel dat sommige gemeenten subsidie geven aan bewoners die ervoor kiezen om hun woonomgeving te vergroenen.
Airconditioning: (Iets meer van toepassing voor de consument, maar het kan ook worden opgepakt door de bouwer). Airconditioners zijn er in vele soorten en maten. Er zijn grote verschillen in prijs en energieverbruik. De meest nieuwe systemen werken bijna hetzelfde als een warmtepomp en zijn daarmee ook zuiniger. Op dit moment is de airco in woningen de meest gebruikte koelinstallatie. De verwachting is dat de komende jaren het gebruik van airco’s zal toenemen doordat de buitentemperatuur stijgt. Het mooie is dat een airconditioner vooral veel energie verbruikt wanneer de zon de meeste energie levert. De overcapaciteit van zonnepanelen kan juist op die momenten worden ingezet.

De bewoners

Beperking interne warmtelast: Hierbij gaat het met name om de huishoudelijke apparaten die u in huis heeft. Een oude koelkast geeft meer restwarmte af dan een nieuw(er) model. “Laat uw apparaten ook zo min mogelijk op standby staan. Het gaat maar om kleine hoeveelheden energie en dus warmte, maar de optelsom van alles maakt dat het toch iets is om rekening mee te houden.”
Ventilatoren: het plaatsen van ventilatoren is een makkelijke en snelle en goedkope oplossing. Door verplaatsing van de lucht ontstaat er een verkoelend effect. Ventilatoren gebruiken energie, maar vele malen minder dan bijvoorbeeld een airco. Sommige mensen ondervinden hinder van het geluid van een ventilator.

De innovaties

Er zijn allerlei nieuwe technieken die er in de toekomst wellicht voor zorgen dat onze huizen op een makkelijke manier gekoeld kunnen worden. In de lijst van TKI Urban Energy komen termen als PCM en koudebuffers, koudenetten, thermo-akoestische koeling, magneto-calorische koeling en dauwpuntkoeling voorbij. Voor de liefhebbers is hierover informatie te vinden in de bijlage (linkje). Sommige nieuwe technieken zijn veelbelovend, volgens Pieter Loonen. Of het (ook financieel gezien) bruikbare technieken zijn moet nog blijken.

Passieve en actieve maatregelen

“We zijn in ons land druk bezig met het halen van de klimaatdoelen en de energietransitie. Het isoleren van woningen en andere gebouwen is dan ook heel erg belangrijk. Maar we moeten zien te voorkomen dat het op een manier gebeurt die ten koste gaat van het comfort van de bewoners”, zegt Pieter Loonen nadat hij de koudetechnieken heeft toegelicht. Woningen moeten zo energiezuinig mogelijk zijn en dat maakt vooral passieve maatregelen (maatregelen die geen energie kosten) interessant. Het kan dan gaan om zonwering en een ontwerp van een huis met overstek bijvoorbeeld. Er valt echter niet altijd te ontkomen aan actieve maatregelen om de kans op oververhitting zo minimaal mogelijk te houden.