Techniek én gedrag bepalen uw energierekening

Zoek de verschillen! De drie rijen met woningen zien er op het eerste gezicht allemaal hetzelfde uit: de bakstenen gevel en de houten kozijnen zijn gelijk. Alle woningen beschikken over driedubbelglas. In de achtertuintjes ligt kunstgras van Ten Cate. De in totaal achttien woningen zijn omgeven met delen van de oude constructie van de spoelerij van het voormalige textielbedrijf Ten Cate in Almelo, inclusief graffiti. Nieuwbouw met een vleugje historie. Toch is dit niet het enige wat deze woningen bijzonder maakt. De energiezuinigheid verschilt per rij. Bij een aantal huizen staat een warmtepomp op het dak.

Ervaring opdoen. Dat was het idee achter de bouw van de achttien huurwoningen die in drie varianten werden neergezet. Zes woningen hebben nog een standaard cv-ketel. Iets wat drie-en-een-half jaar geleden, bij de oplevering van deze huurwoningen, nog vaak de realiteit was. De tweede rij woningen beschikt over een hybride systeem waarbij zowel een cv-ketel als een luchtwarmtepomp werd aangebracht en de woningen in de derde en laatste rij zijn nul-op-de-meter. Deze woningen hebben geen gasaansluiting en draaien volledig op zonne-energie.

Gelijke kosten, mits …

De bewoners van alle woningen hebben – mits ze het energieverbruik binnen de normale gebruiksbundel weten te houden – dezelfde woonlasten. Het gaat dan om de combinatie van huur en energiekosten. Huurders van een energiezuinig huis hebben een hogere huur, maar (als het goed is) geen of weinig energiekosten. Een huurhuis met gasaansluiting heeft daarentegen een lagere huur, maar hogere energiekosten. Voor bewoners van alle drie de varianten geldt: zodra het verbruik buiten de bundel schiet, moet er worden bijbetaald voor de extra energie die ze verbruikt hebben.

Verbruik monitoren

Johan Riezebos is van het bouw- en vastgoedbedrijf Ter Steege, de partij die deze woningen heeft neergezet en in de verhuur heeft. Hij vertelt – al wandelend over het voormalige terrein van Koninklijke Ten Cate – dat het energieverbruik en dus ook de energierekening in de eerste periode opvallend genoeg soms hoger uitpakte dan verwacht bij een aantal bewoners van de nul-op-de-meter woningen. “Soms was de energierekening wel erg hoog in vergelijking met die van de buren. Dit was voor ons reden om te kijken hoe dit kon gebeuren.”

Oude gewoonten loslaten

Het gaat er volgens Johan Riezebos om dat ontwikkelaars, bouwers en andere betrokkenen niet alleen denken in technologische oplossingen als het gaat om energiezuinig wonen. Het gedrag van de bewoners is minstens zo belangrijk en daar moet ook aandacht voor zijn. “Zo kwamen we er achter dat bewoners van een energiezuinig huis soms vasthouden aan oude gewoontes. Een van de bewoners van deze energiezuinige huizen vertelde letterlijk dat hij de verwarming altijd laag draaide zodra hij de deur uit ging. Dat had zijn moeder hem zo geleerd. Maar dat moet je in deze woningen juist niet doen. Het deed ons beseffen dat we nog meer tijd moeten besteden aan het geven van instructies aan nieuwe bewoners.”

Optimaal gebruik maken van energiezuinig huis

Anders dan in een huis met een cv-ketel is het belangrijk om in een huis met een warmtepomp de temperatuur vrij constant te houden. De temperatuur lager zetten als u gaat slapen, dat is niet handig. “Het is slecht voor uw portemonnee als u de temperatuur in zo’n woning naar beneden draait.” Net als het niet slim is om alle ramen langdurig open te zetten om het huis te luchten. Daar is een ventilatiesysteem voor aangebracht. “Mensen die zeggen dat ze gewend zijn om hun huis te luchten, zullen merken dat ze alle warmte kwijt zijn en het duurt wel even voordat het weer is opgewarmd.”

Voordelen van nul-op-de-meter

Het gaat er dus om dat bewoners van een energiezuinig huis hun oude gewoontes loslaten en consequent zijn in hun (nieuwe) gedrag. Johan Riezebos merkt op dat nul-op-de-meter woningen zeer comfortabel zijn voor de bewoners. Deze woningen zijn kierdicht en dat betekent geen last hebben van trek. Bewoners hebben ook meer leefruimte. “Bewoners van een jaren zestig woning zetten hun stoel en bank minimaal een meter van het raam vandaan vanwege de koudeval. Bij een nul-op-de meter woning met driedubbel glas voelen de bewoners niet de kou die van buiten komt. De temperatuur is overal behaaglijk en de balansventilatie zorgt voor een gezonde binnenlucht.

Vragen van consumenten

Kan ik wel voldoende warm water krijgen om te douchen, is een vraag die vaak gesteld wordt door consumenten die in één van de nul-op-de-meter woningen gaan wonen. Dat is totaal geen probleem en hangt simpelweg samen met de grootte van het boilervat, merkt Johan Riezebos op. Consumenten hebben soms ook bedenkingen omdat een luchtwarmtepomp (in tegenstelling tot een bodemwarmtepomp) geluid maakt. Bij de voormalige spoelerij van Ten Cate is van geluid, laat staan herrie, geen sprake. Een warmtepomp vraagt ook niet veel meer onderhoud dan een aloude cv-ketel. Ook dat argument wuift de directeur van Ter Steege Advies & Innovatie weg.

Ervaring rijker

Op het terrein van het voormalige textielbedrijf komen in totaal ongeveer 600 woningen. Een deel is nog in aanbouw en elders op het 23 hectare grote terrein moet de bouw nog beginnen. Alle nieuwbouw die nu nog moet komen is aardgasvrij. Ter Steege Bouw is blij met de ervaring die het heeft opgedaan met de drie varianten huurwoningen. Met de kennis van nu zegt Johan Riezebos dat we in Nederland toe moeten naar systemen waar mensen goed mee overweg kunnen. “Ik vind het ontzettend belangrijk dat we er voor zorgen dat we met zijn allen minder energie verbruiken. Aan de andere kant moeten we niet overtrokken met dit vraagstuk rond de energietransitie bezig zijn.”

Normaal vinden

De sector moet ondertussen goede projecten neer blijven zetten, bewoners duidelijk maken hoe ze de nieuwe energiesystemen het beste kunnen inzetten en een indicatie geven voor de totale maandlasten aan bewoners om verrassingen (achteraf) uit te sluiten. Johan Riezebos denkt overigens dat de ontwikkelingen rond energiezuinig wonen én vooral ook de acceptatie door bewoners snel zal gaan. ”Ik denk dat de samenleving op dit terrein verder is dan veel beleidsmakers in gedachten hebben.”